Premyong Bulawan

PREMYONG BULAWAN
Php 50,000 Timpalak sa Tula at Kritisismo

Bilang bahagi ng ika-25 anibersaryo nito, inihahandog ng Linangan sa Imahen, Retorika, at Anyo (LIRA)—ang nangungunang institusyon ng mga makata sa wikang Filipino na itinatag ng Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan Virgilio S. Almario (Rio Alma)—ang Premyong Bulawan: Timpalak sa Tula at Kritisismo na may gantimpalang salapi mula kay Virgilio S. Almario at nagkakahalaga ng Php50,000.

Nahahati ang timpalak sa dalawang kategorya, ang Premyong Bulawan sa Tula at ang Premyong Bulawan sa Kritisismo. Isa lamang lahok sa bawat kategorya ang magwawagi at tatanggap ng Php25,000. Hinahanap ng timpalak ang mga natatanging akdang may kakayahang makapagpabago o magsimula ng bagong landas sa panulaang Filipino, at magdudulot ng bagong pagtanaw sa panitikan ng Filipinas.

Matatagpuan ang pormularyo (entry form) dito: http://liraonline.org/blog/wp-content/uploads/2010/07/premyong-bulawan-pormularyo.doc

MGA TUNTUNIN:

1. Bukás ang timpalak mula 1 Hulyo 2010 hanggang 30 Oktubre 2010 sa lahat ng manunulat at makatang Filipino na naninirahan sa Filipinas o sa labas ng bansa.

2. May dalawang kategorya ang patimpalak:

Premyong Bulawan sa Tula

Magpasa ng koleksiyon ng tula na hindi kukulangin sa 25 tula o isang mahabang tula na hindi kukulangin sa 50 pahina na nakasulat sa wikang Filipino. Malaya ang paksa bagaman iminumungkahi ang pagdangal sa kasaysayan at pagsulong ng Filipino.


Premyong Bulawan sa Kritisismo

Magsumite ng kritisismo o koleksiyon ng mga kritisismo ukol sa panulaan o aklat ng tula sa katutubong wika ng Filipinas na hindi kukulangin sa 50 pahina at hindi lalabis sa 100 pahina (single-spaced) na nakasulat sa wikang Filipino.


3. Kailangang orihinal ang lahok at hindi salin mula sa ibang wika. Ang kabuuan ng koleksiyon o lahok ay hindi pa nananalo ng ibang patimpalak at hindi pa nailalathala. (Pansinin: tatanggapin ang koleksiyon kahit ang ilan sa mga akdang kabilang dito ay nagwagi na ng premyo o nalathala na.)

4. Isang (1) lahok lamang sa bawat kategorya ang maaaring ipasa ng isang indibidwal.

5. Ang lahok ay walang pagkakakilanlan kahit pangalan. Nakahiwalay ang pangalan, address, at iba pang impormasyong nakasulat sa pormularyong kalakip ng mga tuntuning ito. Kinakailangang nakanotaryo ang nasabing pormularyo.

6. Ang lahok ay kailangang isulat sa computer (font size 12, Times New Roman, single-spaced) sa 8 1/2 x 11 na bond paper at may palugit na isang (1) pulgada sa lahat ng gilid.

7. Kailangang isilid ang pormularyo, apat (4) na hard copy ng lahok, isang (1) CD na naglalaman ng electronic file, at curriculum vitae/résumé sa isang brown envelope.

8. Ipapahayag ang mga finalist—kung mayroon mang mahihirang—sa 1 Disyembre 2010. Gagawaran ng premyo ang mga magwawagi sa Disyembre 2010 sa Culminating Night ng LIRA 25th Anniversary.

9. Isa lamang ang hihiranging nagwagi sa bawat kategorya. Premyo sa bawat magwawagi: Php 25,000 at tropeo.

10. Ang pasiya ng inampalan ay pangwakas at hindi tatanggap ng paghahabol. Tanging ang isponsor ng timpalak (Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan Virgilio S. Almario) ang makaaalam ng identidad ng mga hurado na siya mismo ang hihirang. Malalaman lamang ng inampalan at isponsor ang identidad ng mga kalahok pagkatapos makapagpasiya ng mga akdang nagwagi. Walang hihiranging nagwagi kung walang mapipiling karapat-dapat na lahok ang inampalan.

11. Lahat ng mga nanalong lahok ay mananatiling pag-aari ng mga may-akda nito, ngunit may karapatan ang LIRA sa unang pagpapalimbag ng koleksiyon nang walang tatanggaping royalty ang may-akda.

12. Ipadala o personal na isumite ang lahok sa o bago dumating ang 30 Oktubre 2010. Kung sa koreo ipadadala, kinakailangang may tatak ito sa postal service ng petsang nabanggit.

PREMYONG BULAWAN
Linangan sa Imahen, Retorika, at Anyo (LIRA)
c/o Institute of Creative Writing (ICW), 2/F Bulwagang Rizal
College of Arts and Letters, UP Diliman
Quezon City, Philippines

Personal na tatanggapin ang mga lahok hanggang ika-5:00 ng hapon ng 30 Oktubre 2010 sa pigeonhole ng LIRA sa UP ICW. Hindi tatanggapin ang mga lahok na ipinasa sa pamamagitan ng email.

Para sa mga katanungan, maaaring mag-email sa bulawan@liraonline.org.

6th Tayabas Province Studies Conference

Galing po ito kay G. Ryan Palad, curator ng GSIS Museum at isang pinagpipitaganang Tayabasin. Magsasalita ako dito kaya, ehem, punta kayo.

ATAGAN, Inc.

TAYABAS STUDIES AND CREATIVE WRITING CENTER

165 Trese de Agosto St. Tayabas, Quezon

6th Tayabas Province Studies Conference

KAWÁSÀ : Provincial Impressions and Expressions

on Environment and Heritage

(Kapaligiran, Agham, Wika, Alamat, Sining, at Awit)

September 3 - 5, 2010 (Friday to Sunday)

Nawawalang Paraiso Resort / Tayabas, Quezon

1. May we invite you to attend or send participants or forward this (to a Quezonian friend) to the 6th Tayabas Province Studies Conference. [ Tayabas province – Quezon, Marinduque & Aurora]



2. The conference aims to: determine the extent of research projects already conducted in/ about the province; provide a regular venue for discussion about the province, among teachers and interested individuals; encourage teachers and everyone to get involve in research activities that will benefit the three provinces (Quezon, Marinduque & Aurora).



3. Some of the topics and speakers for this conference include: “Lokal at Katutubong Kultura at Kasaysayan Bilang Pundasyon ng Pambansang Pagkakilanlan at Kamalayan, ” Hon. Elmar Beltran Ingles, Commissioner, NCCA; Head, Subcommission on Cultural Dissemination / “Ancestral Houses of Lucena: A Preliminary Documentation, ” Arch. Jennifer S.A. Sanchez, Project Architect of Canossian Sisters, Phils. & Enverga University -CAFA / “Balik Tanaw sa mga Naglalahong Hayop at Halaman ng Mulanay,” Mr. Jonathan Jimenez, Cavite / “Magka-ugnay: The Experience of Arella-Suguitan Museum of Lopez,Quezon, ” Ms. Gemma S. San Jose , SLAM / “Ang Sining sa Laylayan ng Bundok Banahaw” Prof. Santiago Albano Pilar, UP Diliman – CFA / “Medical Practice in the late 19th Century Rural Philippines,” Celestina Boncan, PhD, UP – Manila / “The Admission and treatment of Insanity in the Philippines during the Spanish Period: Selected cases from the Provinces of Tayabas and Laguna,” Regino P. Paular, PhD, DLSU – Dasmarinas, Cavite / "Ang Tayabas sa El Fili ni Rizal, " Mr. Joselito D. Delos Reyes, UST – Manila / “Ang Wika ng Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna,” Mr. Jaime Tiongson, Pila, Laguna / “Pag Abyad sa Altaran: Maintaining the Rice Terraces in Tayabas,” Ms. Kathleen Tantuico, Ateneo / “Heritage Tours and Business Plan: A Format for Local Arts and Culture Councils, ” Mr. Ino Manalo /”The Art of Biography Discoveries,” Ms. Maria Lourdes Abulecia / ”Isang Pag-aaral sa Kinahinatnan ng Komedya sa Bayan ng Tayabas, ” Prof. Estelita Valdeavilla – Llanita, La Salle Greenhills / ”Komedya vs Komedi: O Kung Bakit Ibig nating Paputiin ang ating mga Kilikili, ” Prof. Vim Nadera, UP Diliman / “Kahoy: Lexicon of Wood Term from the 16th to 19th Century Sources: With Focus on Tayabas Province, ” Mr. Cheek Fadriquela / “ Pangkalinangang Pagpapakahulugan sa Utang ” Dr. Lars Ubaldo, DLSU-Manila / “Nakakain ba ang Heritage?” Prof. Eric B. Zerrudo, Met Museum & CCCPET-UST.





4. This three-day activity has a regular registration fee of ONE THOUSAND EIGHT HUNDRED PESOS ONLY (P1, 800.00) to cover snacks, lunch, and other related expenses excluding accommodation.



5. However, for participants who would like to stay at Nawawalang Paraiso Resort and subject to room availability: there is an additional fee of P 800.00++ per person for a two-night non-aircon/ cottage accommodation (night of Sept. 3 Fri & night of Sept. 4, Sat, check out Sunday lunchtime) including breakfast and dinner (min. 3 persons/room). (Room rates for 2 nights may vary between P800 – P1200 per person hence early room reservation is encouraged.) You may arrange you own accommodation with Nawawalang Paraiso Resort at telephone number 042793-3437.



6. The conference is open to ALL interested individuals, teachers, cultural and historical group members, tourism council members, college students, Sangguniang Bayan members-Committee on tourism and culture, and others.



7. Due to previous experiences, assurance of conference kit will be limited to the first 130 attendees only hence early registration/ reservation is encouraged. Participants can make reservations through ATAGAN at cellular phone # 0917-944-1422 on or before August 21. or you can place your reservation through Mr. Ryan Palad.



8. Partnerships (with other groups, companies, business establishments), corporate or individual sponsorships and donations for the success of this conference are welcome and highly encouraged. Please call or email Mr. Ryan Palad.

Para sa mag-aaral ko ng Filipino 101

Narito ang halimbawa ng papel na ipapasa ninyo sa akin:

ANG REGISTER NG WIKA NI MANG ERMIN, MANGINGISDA NG OBANDO

Ang sabjek
Matagal ko nang nakikita sa punduhan ng isda si Mang Ermin. Nakatatanguan at nakangingitian ko siya sa tuwing tumitingin ako ng isda sa Obando. Pero hindi ko alam ang tunay niyang pangalan. Fermin T. Manalaysay pala. 45 taong gulang. Sa Barangay Salambao sa Obando siya nakatira, barangay na binabangka pa para marating ng mga nakatira sa kabayanan ng Obando.

Halos buong buhay na siyang nangingisda. Pangingisda ang kaniyang ipinambubuhay sa kaniyang pamilya kung kaya naman nakapag-aaral ng accountancy ngayon ang kaniyang panganay na anak na si Paulo sa Mapua. Pero hindi raw niya ito ginawang mag-isa, katulong daw niya ang kaniyang kabiyak na si Cecil, isang guro sa hayskul.
Hindi naman daw talagang taga-Obando ang pamilya ni Mang Ermin. Taga-Hagonoy, Bulacan ang kaniyang mga magulang. Nagawi lamang sila sa Obando nang mandayuhan ang kaniyang mga magulang. Nagbantay ng palaisdaan sa Binuangan, isang barangay din sa Obando. Hindi na daw bumalik ang kaniyang pamilya sa Hagonoy sa kabila ng marami nilang kamag-anak sa bayang iyon.

Maliban kay Paulo, ang kaniyang panganay na anak, itinataguyod din nila ang kanilang anak na si Mae, nasa unang taon ng hayskul sa Obando.

Tatlong beses isang linggo kung mangisda si Mang Ermin. Sakay ng kaniyang bangka, papandawin o huhulihin niya ang mga isda gamit ang iba’t ibang uri ng lambat. Matapos ang paghuli, dadalhin na niya ito sa punduhan o bagsakan ng isda, parang palengkeng wholesale ang bilihan. Sa punduhan namimili ang mga tindera ng isda sa palengke.

Dahil sa pagsusumikap nilang mag-asawa, nakapagpundar na sila ng isang maliit na bangka na mayroong makinang single-piston. Hindi na raw muna inaasahan ni Mang Ermin na makapgpundar ng isa pang bangka, o ng malaki-laking bangka, uunahin muna daw nila ang pag-aaral ng kanilang mga anak. Makapaghihintay daw ang bangka ngunit hindi ang edukasyon ng kanilang mga anak. Huwag lang daw masira ang bangka, at huwag lang silang magkakasakit ng malubha, maaaring tuloy-tuloy pa daw ang kaniyang pagta-trabaho.

Nang tanungin ko kung tinuturuan ba niyang mangisda ang kaniyang anak sa pagitan ng pag-aaral sa Mapua, oo daw. Pero hindi iyong tipo na gagawin daw na panghanap-buhay ang pangingisda. Kaya daw niya pinag-aaral ang kanilang mga anak ay upang umasenso. Ginagawa daw niyang isama si Paulo sa pangingisda upang maintindihan daw nito na hindi madali ang pagkita ng pera na ipantutustos sa kaniyang pag-aaral. Upang mapahalagahan daw ang kaniyang paghihirap.

Ang mga sitwasyon
Gaya na ng nabanggit ko na sa simula ng papel na ito, lagi ko nang nakikita si Mang Ermin, pero hindi ko siya nakakausap sa lebel na may kinalaman sa aking pag-aaral. Nang lapitan ko siya sa punduhan noong madaling araw ng Hunyo 24, sinabi kong may suliranin ako sa aking klase. Natawa siya. Akala yata ay nagbibiro ako. Bakit daw siyang walang pinag-aralan ang lalapitan ko kung may problema ako sa klase. Oo nga naman.

Bumili ako ng kape, dalawa. Kaya kahit mukhang ayaw ni Mang Ermin, napilitan na rin siyang inumin ang tigsasampung pisong kape. Ipinaliwanag ko ang pakay ko. Sabi ko, makikipagkuwentuhan lang ako at mula sa kuwentuhan, pipili ako ng mga salitang hindi ko maintindihan o palagay ko’y hindi maiintindihan ng aking guro o ng aking mga kaklase. Sabi ko, hindi rin ako mang-aabala, kung kailangan na niyang magtrabaho, siyempre, dapat iyon ang prayoridad at hindi ang aking proyekto. Sabi ko rin na hindi dapat siya ma-conscious sa aming kuwentuhan. Relax lang kumbaga. Iyong parang wala lang.

Matapos naming masimot ang kape bago mag-alas-sais ng umaga, isinama niya ako sa kanilang bahay sa Salambao, mga labinlimang minutong pamamangka rin. Gising na ang sawa niyang guro pero tulog pa ang kaniyang mga anak. Wala daw pasok ang nag-aaral sa Mapua, si Paulo, at panghapon naman ang kanilang bunso, si Mae. Nagsangag at nagprito siya ng isda. Doon na daw ako mag-aagahan. Habang nag-aagahan, nakipagkuwentuhan ako sa kanilang mag-asawa.

Sinimulan namin ang kuwentuhan sa mga bagay na alam ko na, ang Obando kung saan galing ang aking ina. Ikinuwento ko ang aking mga pinsan na taga-Obando na hindi nakikipagtakang kakilala rin niya dahil maliit lang naman ang bayang ito. Sinabi ko na dito rin halos ako lumaki, na minsan ding nangisda ang aking amang dating pulis. Matapos nito ay magaan na siyang nagkuwento: ang kaniyang pamilya, pinanggalingang bayan ng Hagonoy, pang-araw-araw na pamumuhay, at may nasingit pang lovelife niya! Nagtanong din ako tulad halimbawa ng mga suliranin na dumarating sa isang mangingisda. Nagtanong ako ng mga mumunting gawain na may kinalaman sa kaniyang gawain, munting gawain sa kaniya ngunit napakalaking tulong sa aking proyekto.

Natapos ang aming kuwentuhan bandang alas-otso. Sumabay ako sa bangka dahil ihahatid din niya ang kaniyang asawang guro sa bayan. Bago pa kami maghiwalay, sinabi kong babalik ako kasama ang aking mga kagrupo. Napagkasunduan namin ang darating na Sabado ng hapon sa may punduhan.

Dumating kami ng higit na maaga kaysa napagkasunduang oras. Nakahanda na ang aming panulat at cellphone na magre-record ng kaniyang paliwanag hinggil sa mga register ng wika na ginamit niya noong kuwentuhan namin. Kasama niya si Mae nang siya ay dumating. Inaya namin sila sa mamihan para doon makapg-kuwentuhan. Tumanggi siya dahil may pupuntahan daw silang mag-ama, sa SM Marilao para bilhin ang gamit ng kaniyang anak. Naroon na raw sila Paulo at ang kaniyang asawa. Hindi man sabihin, alam naming nagmamadali sila. Kaya minadali na lamang namin ang pagtatanong. Matapos ang halos sampung minuto, nagawa naming malaman ang kahulugan ng mga terminong lagi niyang ginagamit sa kaniyang trabaho.
Nagpakuha kami ng larawan. Sa puntong ito, masaya ang lahat. Tawanan. Handa sa pag-pose.

Bago umalis sila Mang Ermin at ang kaniyang bunso, iniabot namin ang aming munting token para sa kaniya, pasasalamat sa aming pang-abala sa kaniya. Dahil nabanggit niya noong una ko siyang makausap na madalas silang uminom ng alak ng mga kasama niyang mangingisda, bumili kami ng keychain na mayroong pambukas ng de-bote. Nagpasalamagt siya at mabilis na sumakay ng dyip. Samantala, nagkaniya-kaniya kami ng gawain ng aking mga kaklase.

Ang register ng wikang ginamit ni Mang Ermin

ENGKARGADO. Pangngalan. Taong katiwala sa isang palaisdaan. Siya ang nagsisilbing manager ng palaisdaan. Siya ang kinokonsulta ng may-ari ng palaisdaan kung puwede na bang hulihin ang isda. Ang engkargado rin ang may kinalaman sa paghanap ng mga taong huhuli sa isda, siya rin ang nagpupundo ng isda kasama ng may-ari.
Gamit sa pangungusap: Kinuhang Engkargado ng daan-daang ektaryang palaisdaan ng pamilya Locsin ang mga magulang ni Mang Fermin kaya napadpad sila ng Obando.

HAYUMA. Pandiwa. Paraan ng pagtahi at/o pagdurugtong ng lambat. Pagkumpuni ng punit o sirang lambat gamit ang matibay na taling nylon at plastik na mistulang malaking karayom. Panghinaharap: hahayumahin. Pangkasalukuyan: Hinahayuma. Pangnakaraan: Hinayuma.
Gamit sa pangungusap: Dahil sa lakas ng bagyo, napunit ang lambat ng palaisdaan, maghapon tuloy naghayuma si Mang Ermin para magamit uli ang kaniyang lambat.

KATIG. Pangngalan. Pambalanse sa bangka upang hindi tumaob. Noon, karaniwan itong gawa sa kawayan, ngayon, marami na ang gumagamit ng pvc pipe dahil higit itong matibay kaysa kawayan. Matatagpuan itong tila nakabukang pakpak ng isang bangka sa tagiliran.
Gamit sa pangungusap: Huwag kayong malikot! Baka tumaob ang bangka dahil walang katig.

MASAMANG TUBIG. Pang-uri. Paglalarawan sa tubig na biglang nagbago ang temperatura, halimbawa ay mainit at biglang umulan o lumamig ang panahon. Lumulutang ang isda at namamatay sa pagsama ng tubig. Trahedya ito sa pamamalaisdaan dahil sa paglutang ng isda, dapat itong hulihin agad kahit na maliliit at hindi pa panahon ng pag-ani. Kung hindi, mamamatay ang isda at hindi naito maibebenta. Nitong huli, hindi na lamang biglaang pag-init o paglamig ng tubig ang dahilan ng masamang tubig. Nagiging dahilan na rin ng masamang tubig ang basura, langis, at iba pang uri ng polusyong karaniwan ay dahil sa kapabayaan ng tao.
Gamit sa pangungusap: Dagsa ang bangus sa palengke, napakamura pero sobrang liliit. Sumama kasi ang tubig kagabi dahil biglang umulan. Tiyak, marami ang magdadaing para tumagal ang ulam.

PAMUWISAN. Pang-uri. Mga palaisdaang hindi ginagamit ng may-ari kaya pinaparentahan (o lease sa Ingles) sa ibang nais mamuhunan sa negosyong palaisdaan. Taunan ang pamumuwis at karaniwang ang sukatan ay kada ektarya. Dati, impormal naisasagawa ang pangungupahan sa pamuwisang palaisdaan, impormal dahil walang kontrata, ngunit sa kasalukuyan, bihirang pamuwisang palaisdaan ang walang kontrata upang maging maayos ang usapan.
Gamit sa pangungusap: Pamuwisan na pala ang mga palaisdaan ng pamilya Ramos buhat nang mag-migrate sila sa Amerika. Interesado ako. Magkano kaya ang kada ektarya?

PRINSA. Pangngalan. Pinto ng palaisdaan. Ang pinakamalalim na bahagi ng palaisdaan. Dito dumadaan papasok o palabas ang tubig mula o patungo sa ilog. Karaniwan itong kinakabitan ng bomba ng tubig para kontrolado ang paglabas ng tubig. Dati, iniaasa lamang sa tubig na bata (o matanda) ang paglaki o pagliit ng tubig sa palaisdaan. Mahalaga ang pagpapasok o pagpapalabas ng tubig sa palaisdaan upang matimpla ang ligamgam o temperatura ng tubig upang lumaki nang maayos ang isda o para hindi mamatay ang isda.
Gamit sa pangungusap: Huwag kang lumangoy malapit sa prinsa, baka ka mamulikat, sobrang lalim ng bahaging iyan.

SINGLE-PISTON. Pangngalan. Makina ng bangka na may iisang piston. Kauri nito ang de-sais o de-otsong makina. Habang tumataas ang bilang, lumalakas din ang makina. Higit na malayo ang mararating ng bangka ngunit lumalakas naman ang konsumo ng krudo. Ang single-piston ay bangkang pangmalapitan. Samantala, ang de-sais at de-otso ay yaong nakatatawid ng ibang probinsiya gaya ng Bataan, Cavite, at Pampanga.
Gamit sa pangungusap: Talagang asensado na si Mang Ermin, nagsimula lang siya sa pagsagwan, naging single-piston, ngayon ay de-otso na ang kaniyang gamit.

SUDSOD. Pandiwa. Paraan ng paghuli sa isda na sinusuyod ang ilalim ng dagat. Ito ang paraan ng panghuli sa alimasag.
Pangngalan. Tawag sa bangkang ginagamit na panghuli ng alimasag. Bangka itong may kakayahang sudsurin ang buhangin o putik sa ilalim ng dagat upang mahuli ang mga alimasag na nagtatago sa buhangin o putik sa ilalim ng dagat. Panghinaharap: susudsurin. Pangkasalukuyan: sinusudsod. Pangnakaraan: sinudsod.
Gamit sa pangungusap: Bagong gawa ang sudsod ni Mang Ermin kaya tiyak na marami siyang masusudsod na alimasag mamayang gabi.

TALIKTIK. Pandiwa. Paraan ng pagre-reinforce sa pilapil ng ilog o palaisdaan upang tumibay gamit ang masinsing pagtutusok ng buong kawayan sa gilid ng pilapil. Paraan din ito upang hindi lumubha ang epekto ng erosion sa pilapil. Panghinaharap: tataliktikan. Pangkasalukuyan: tinataliktikan. Pangnakaraan: tinaliktikan.
Gamit sa pangungusap: Nagpapahanap ng trabahador si Mang Ermin, patataliktikan daw niya ang bagong gawang pilapil. Lima daw ang kailangan niya para madaling matapos ang pagawain.

TALIPTIP. Pangngalan. Organismong kumakapit sa kahit saang nababasa ng tubig-dagat. Tumitigas itong parang bato, dapat ingatan dahil matalim na parang bubog kaya nakahihiwa ng palad at talampakan. Bagamat matigas, malutong naman ito, mistulang babasagin kaya ang bangkang makapitan ng taliptip ay nasisira sa katagalan. Kaya dapat laging lilinisin ang bangka upang hindi kapitan ng taliptip.
Gamit sa pangungusap: Hindi makapangisda si Mang Ermin, nasira kasi ang katawan ng bangka niyang kinapitan ng taliptip. Matagal na kasi niyang hindi nalilinis ang bangka.

TIKIN. Pangngalan. Tuwid na tuwid na kawayan na ginagamit para iporma ang bangka bago paandarin ang makina nito.
Gamit sa pangungusap. Hindi biro ang gumamit ng tikin, kailangan ang pag-aaral nang husto, kung hindi baka matumba ka at mahulog sa ilog.

TUBIG NA BATA (O MATANDA). Pang-uri. Ang register ng popular na tide o tabsing. Dalawa ang high tide sa loob ng dalawampu’t apat na oras. Ang sa umaga ay tinatawag na tubig na bata, ang sa hapon o gabi ay tubig na matanda. Kritikal ang pag-alam kung kailan darating ang tubig na bata (o matanda) dahil dito nakasalalay kung anong oras ang gagawing paghuli sa isda, o kung kailangang magbawas o magdagdag ng tubig sa palaisdaan.
Gamit sa pangungusap. Hindi tayo puwedeng manghuli ngayon, paparating na ang tubig na bata. Hintayin natin ang pagliit bago tayo magsimulang manghuli ng isda.